Yule.Jaarfeest.nu Yule.Jaarfeest.nu

Geschiedenis

Een duizenden jaren oud feest gevierd op de donkerste dagen

De nacht van 21 op 22 december is de langste nacht van het jaar: mid­winter. Na deze nacht zullen de dagen weer langzaam langer worden, het lengen van de dagen betekent de (weder-)geboorte van het licht.
Deze periode is voor boeren een rustige periode waarin weinig te doen is en er ruimte is om feest te vieren. Van oudsher werd midwinter gevierd met uitbundige feesten waarin met name lekker eten centraal stond. De oude Romeinen versierden hun huizen met hulsttakken en de Noormannen staken grote vredesvuren aan. Dit feest staat van oudsher bekend onder verschillende namen: het midwinter feest, in Scandinavische landen Jul (Jule), in Nederland Joel of Jule en in Engeland Yule.

Saturnalia

De oude Romeinen vierden rond deze tijd Saturnalia, een feest ter ere van de goden van het zaaien en het zaad. Het feest begon rond 17 december en duurde 7 dagen gedurende welke men feestmaaltijden aanricht, dronk en gokte. De huizen werden versierd met lampen en groen zoals twijgen, hulsttakken en dennetakken. Tijdens deze feestweek waren de slaven vrij en werden de gedragsregels op hun kop gezet en er werden kadeaus uitgewisseld, meestal poppetjes en waskaarsen. Iedereen was vrij behalve de bakkers en koks (zie Lankester Blz.68).

Scandinavië

De Noormannen vierden rond de winterzonnewende het Julefeest, genoemd naar de Jólfaor (= Yulevader, een naam van Odin); Odin, de Vader van allen. De festiviteiten begonnen na de slacht van het vee dat de winter niet zou overleven. In deze donkere dagen werden enorme kampvuren opgestookt om het duister te verjagen. Het vuur symboliseerde de terugkeer van de zon en de warmte. Ook versierde men de woning met groen blijvende takken als symbool van het overleven van de duistere, doodse wintertijd.
Het Haraldskvædi dat rond 900 na nul is ontstaan, is het enige skaldendicht van voor 1100 waarin het Joelfeest wordt genoemd. De dichter stelt het Joelfeest dat op het land werd gevierd tegenover het "Joeldrinken" van de zeekrijgers. De uitdrukking Joeldrinken duidt erop dat het drinken een wezenlijk bestanddeel van het feest vormde, hetgeen op een beneveling wijst, die inherent was aan meer oude cultussen.

12 Nachten

Het oud-Germaanse joel-feest duurde twaalf nachten en werd gevierd vanaf de eerste volle maan na de zonnewende. Hiervan zijn de hedendaagse 12 dagen na de kerst afgeleid, waarover bijvoorbeeld het nog altijd populaire lied The 12 Days of Christmas uit de zestiende eeuw.
Gedurende deze 12 nachten leek het alsof de zon stil blijft staan en de nachten lang zouden blijven, het wiel van het jaar leek vast te zitten. Ook dit jaar komt de zon in December minstens 12 dagen achter elkaar rond 08:40 uur op en gaat deze rond 16:35 uur onder (Zonsopgang-zonsondergang.nl).
Alsof de zon stilstaat en het wiel van het jaar niet verder beweegt. Met uitbundige vuren en feesten werdt de geboorte van het licht gevoedt en het wiel van het jaar weer in beweging gebracht zodat de dagen weer zouden lengen.
In delen van Scandinavië wordt nog steeds een 12-daags Yulefeest gevierd. In Nederland werd de Yuletijd ook wel aangeduid als De Twaalf Dagen, soms werd Yule ook meegerekent en eindigde de Yuletijd op 6 januari met een Dertiendag, een benaming die tot in de 20ste eeuw in ons land gangbaar is geweest (zie Lankester Blz.64-65).

Yuleblok

Rond midwinter lijkt het of de zon stilstaat. Om de zon over haar dode punt heen te helpen vonden er verschillende vuur rituelen plaats, waaronder het ontsteken van grote vuren en dan met de klok mee om het vuur dansen.
In Nederland komen deze Yule/kerstvuren bijna niet meer voor. Een nieuw gebruik dat hier op lijkt is het verbanden van kerstbomen rond nieuwjaarsdag.
Ook werdt er uit het bos zorgvuldig een flink stuk hout uitgezocht, het "Julblok," dat met Yule aangestoken werdt en vervolgens 12 nachten moest blijven branden.
Over dit blok werden veldvruchten, zout en alcoholhoudende dranken gegoten en wanneer het blok na 12 nachten grotendeels opgebrand was werd de as over de akkers uitgestrooid voordat deze ingezaaid werden. Het vuur maakte de krachten die in het blok besloten lagen los zodat deze doorgegeven konden worden, bijvoorbeeld vruchtbaarheid aan de akkers. Een deel van het blok werdt bewaard om daar volgend jaar het nieuwe Yuleblok mee aan te steken.

Koning Hulst & Koning Eik

Bij veel jaarfeest gebruiken zie je dat de overgang de zomer en de winter vormgegeven wordt in de vorm van een strijd. Zowel ik Engeland als ook in Nederland werdt dit wel vormgegeven als een strijd tussen Koning Hulst en Koning Eik. Koning Eik staat voor de groeikracht van de natuur en Koning Hulst voor de afbrekende kracht van de natuur. Met midzomer wint Koning Hulst en begint de kracht van de natuur zich langzaam terug te trekken, met midwinter wint koning Eik en zal de kracht van de natuur weer langzaam aan gaan toenemen. Op Castlefest was tijdens de wintereditie van 2015 en 2016 een mooie koning Hulst te zien. Bij hedendaagse jaarfeest vieringen wordt deze strijd nog steeds wel letterlijk vorm gegeven door een gevecht tussen twee mannen waarbij de één Koning Hulst en de andere Koning Eik representateerd. In Engeland werdt de winterkoning uitgebeeld door een man die omwikkeld was met stroo en die dan uitgedaagd werdt door een man omwonden met groene twijgen. Bij een viering in Nederland werdt koning Eik uitgebeeld door een man met een kroon van eikentakken en koning Hulst door een man met een kroon van Hulsttakken, die dan met elkaar de strijd aangingen. Bij andere vieringen werdt deze strijd ook wel in de vorm van een touwtrek wedstrijd tussen twee groepen vorm gegeven. In Eindhoven hebben we er voor gekozen deze overgang van de heerschappij van koning Eik naar koning Hulst vorm te geven door middel van een rituele dans.

Wilde Jacht

Yule is ook de periode dat de Wilde Jacht plaatsvindt. Wodan/Odin rijdt dan door de lucht op Zijn paard gevolgd door een leger van de Andere Wereld, vergezeld door jachthonden en andere jachtdieren.
Ze joegen op de wolf Fenrir die de zon wou opslokken waardoor het donker zou blijven.
Het verhaal van Sinterklaas die op zijn paard over de daken rijdt en de Kerstman die met zijn slee getrokken door rendieren door de lucht gaat zijn hierop gebaseerd. Ze bezorgen cadeua's / offers in de schoorsteen, wat in de wintertijd dus in het vuur terecht zou komen, zoals men vroeger offers in het vuur offerde. Bron: Wikipedia - Wilde Jacht
In Christelijke tijden zijn Christelijke figuren de rol van de Wodan/Odin gaan overnemen en zien we dus een Christelijk figuur die met een leger van helpers op zijn paard over de daken door de lucht raast. Van Odin die op zijn paard door de lucht raast met zwart dodenleger naar Sinterklaas op zijn paard over de daken met leger van zwarte helpers, of naar de Kerstman die door de lucht vliegt in zijn slee getrokken door rendieren met zijn helpers van elfen van de Andere Wereld.
Beide vertonen veel overeenkomsten met de Wilde Jacht van Wodan/Odin met hun dodenleger.
Lees hier meer over de Wilde Jacht op deze website.

Heidense gebruiken

Tot zeker het einde van de dertiende eeuw waren de gebruiken rond de kerstviering bij de gewone bevolking bijna geheel heidens.


= wordt aan gewerkt =

Martin Roek