Yule.Jaarfeest.nu Yule.Jaarfeest.nu
Lucia feest afbeelding

Het Lucia Feest

Een midwinter lichtfeest op 13 December

Het Luciafeest word voornamelijk in Zweden, Noorwegen, Denemarken, Finland en IJsland gevierd. In Zweden begint met het Luciafeest de kerstperiode.
Lucia is het latijnse woord voor 'Licht'. Het Luciafeest is een lichtfeest en heeft elementen van het oudere midwinterfeest overgenomen. De optochten van Lucia en haar gevolg zijn te vergelijken met de midwinter omgangen. In de loop der eeuwen zijn verschillende gebruiken rond Holda en Perchta door Lucia overgenomen. In vroegere tijden kwam de dertiende december overeen met de midwinternacht.
Door kalenderwijzigingen in de loop van de eeuwen is het moment van de kortste dag op de kalender verschoven, hoewel het feest op 13 December bleef staan. Volgens traditie was de nacht van 13 December een gevaarlijke nacht vanwege de vele krachten die dan in werking waren. Zo zouden dieren zelfs kunnen spreken tijdens de Lucia nacht.
Met het Luciafeest zijn alle voorbereidingen voor het Yulefeest gereed wat gevierd werd met lekker eten en drinken, ook de dieren kregen wat extra's.
Het Luciafeest is van oudsher een familiefeest waarbij meisjes in lange witte jurken en een krans met kaarsen op hun hoofd vroeg in de morgen hun ouders wekken en saffraanbroodjes uitdelen. Hoewel vernoemd naar een heilige is dit niet echt een religieus feest. Het is een traditie dat elk dorp jaarlijks een eigen 'Lucia' kiest. Overal in Zweden zijn dan processies waarbij Santa Lucia vergezeld gaat van Stjarngossar (sterrenjongens) en Tomtar (kabouters), terwijl het Santa Lucia lied wordt gezongen:

Sankta Lucia    (Zweeds)

Natten går tunga fjät
rund gård och stuva.
Kring jord, som sol', förlät
skuggorna ruva.
Då i vårt mörka hus (2x)
stiger me tända ljus,
Sankta Lucia, Sankta Lucia!

     
Santa Lucia    (Nederlands)

De nacht valt met zware schreden
Rondom de boerderij en schuren.
Rond de door de zon verlaten aarde,
broeden de schaduwen.
Daar in ons donker huis
komt binnen met een brandende kaars
Santa Lucia, Santa Lucia!

Natten var stor och stum
Nu hör det svingar,
i alla tysta rum
sus som av vingar.
Se på vår tröskel står (2x)
vitklädd med ljus i hår.
Sankta Lucia, Sankta Lucia!

De nacht is groot en stil
Nu hoor je het gedraai,
in alle donkere kamers,
het geruis als van vleugels.
Kijk, op onze drempel staat,
in het wit gekleed, met kaarsen in het haar,
Santa Lucia, Santa Lucia!

Mörkret skall flykta snart
ur jordens dalar.
Så hon et underbart
ord till oss talar.
Dagenskall åter ny (2x)
stiga ur rosig sky.
Sankta Lucia, Sankta Lucia!


De duisternis zal snel vluchten,
uit de aardse dalen.
Wanneer zij een wonderbaar
woord tegen ons spreekt.
De dag zal opnieuw beginnen
opstijgen uit een rozige lucht.
Santa Lucia, Santa Lucia!

In de donkerste dagen van het jaar komt een in wit geklede Godin met een stralend hoofd (kaarsen) de duisternis verdrijven zodat de dag opnieuw kan beginnen. Hier Santa Lucia (Lucia = licht) of de Godin Perchta (glanzende, stralende), met wie Lucia vereenzelvigd wordt.
De Godin Perchta word ook in het wit gekleed afgebeeld en beidde zijn verbonden met de donkerste dag van het jaar (Zie: Perchta - Wikipedia).


Geschiedenis en legenden
Vroegmiddeleeuwse teksten vertellen dat Lucia leefde in Syracuse (Sicilië, Italië) ten tijde dat keizer Diocletianus regeerde (284-305 na nul).
In Italië en Kroatië wordt de naamdag van Santa Lucia, in andere vorm dan het Scandinavische Luciafeest, gevierd. Legenden uit de vijfde eeuw vertellen dat Lucia en haar aan dysenterie lijdende moeder Eutychia een nacht biddend doorbrachten bij de tombe van Sint Agatha. Lucia zag Agatha in een visioen waarin Agatha voorspelde dat Lucia de glorie van Syracuse zou worden. De moeder van Lucia was op dat moment tevens genezen.
De moeder van Lucia had een heidense echtgenoot voor haar geregeld, doch Lucia zag Christus als haar bruid en overtuigde haar moeder om de bruidschat onder de armen te verdelen. Haar toekomste echtgenoot kwam dit ten ore en besloot haar aan te geven als christen bij de autoriteiten. Deze verzocht Lucia een offer aan de keizer te brengen, wat ze weigerde.
Daarop werd ze veroordeeld tot tewerkstelling in een bordeel, maar op wonderbaarlijke wijze bleken de wachters haar niet te kunnen afvoeren, ook nadat men een ossenspan had ingezet. Later probeert men haar levend de verbranden, maar ook van de brandstapel leek zij geen last te hebben. Daarop werd ze met zwaardsteken om het leven gebracht. De fatale wond zou zijn toegebracht door met een zwaard door haar hals te steken.
Ze gaf haar verloving dus op voor haar christelijke roeping en werd voor haar geloof terechtgesteld in 304 tijdens de christenvervolgingen door de heidense keizer Diocletianus.
In de late Middeleeuwen werd ze door haar naam (Lucia = licht) verbonden met de terugkeer van het licht na het wintersolstitium.

Een andere legende uit de 14e eeuw verhaalt hoe Lucia haar ogen verloor.
Eén versie van dit verhaal is dat een heidense minnaar naar haar hand dong. Hij maakte haar een compliment over haar mooie ogen, waarna ze haar ogen uitstak en hem deze toezond op een schaal, met de boodschap haar verder met rust te laten. Op wonderbaarlijke wijze bleef ze echter in staat te zien.
In andere versies van de legende worden haar ogen uitgestoken bij haar marteldood. Beide versies komen in heiligenlevens ouder dan de 14e eeuw niet voor en zijn daarom waarschijnlijk een latere toevoeging.

Santa Luciafeest en het Yulefeest
Oorspronkelijk viel het Luciafeest gelijk met Yule en was het een Yulefeest. Met de invoering van de Gregoriaanse kalender viel Yule niet meer op 13 December maar op 21 December. Het Yulefeest was gekoppeld aan de kortste dag en werd op 21 December gevierd. Het Luciafeest was gekoppeld aan 13 December en bleef op 13 December gevierd worden (zie ook: Swedish Lucia for Dummies - YouTube).
Op Texel viert men op 12 December de Oude Sinterklaas.
Dit is eigenlijk het oude Santa Luciafeest zoals het in Zweden nog gevierd wordt als lichtfeest. Men wikkelt zich in stro, met veren, schelpen en heide, een vruchtbaarheidsrite, de nagebootste vegetatiegeest zorgt voor een rijke oogst.
Het Luciafeest is een lichtfeest en heeft veel elementen van het oudere midwinterfeest overgenomen. De optochten van Lucia en haar gevolg zijn te vergelijken met de midwinter omgangen.

Lucia wordt wel vereenzelvigd met de Godin Perchta (Zie: Volkomen.nl). Perchta komt van oud-Hoogduits beraht: de glanzende, stralende. Ook Lucia's naam staat in verband met lux of licht, ook zij wordt vereerd als patrones van de huiselijke arbeid op de avond voor haar naamdag laten de meisjes het spinnewiel rusten, deden ze het niet dan zou het vlas de volgende morgen vuil en verward zijn.
Perchta is oorspronkelijk de Godin van de schemerglans, dat wil zeggen van de morgen- en avondschemering en is daarom van tweeslachtige aard, namelijk zowel Godin van vruchtbaarheid en leven als duisternis en dood.
Als Godin van de morgenrood of dageraad staat ook de huiselijke arbeid onder hoede van deze Holda-Perchta (Van: Volkomen.nl).
Zowel Santa Lucia als de Godin Perchta zijn in het wit gekleed, hebben een naam die naar het licht verwijst en beidde zijn gekoppeld als de donkerste dag van het jaar (Zie: Perchta - Wikipedia). Dat maakt het een feest dat zowel door Christenen als door Heidenen gevierd kan worden.

Martin Roek

Geraadpleegde bronnen:

Heel veel informatie rond het Luciafeest heb ik gekregen van Noor Elffers van het Noorderlicht Centrum in Geldrop.
Een groot deel van haar informatie heb ik later ook op het internet gevonden:

Luciafeest in Nederland:
Luciafeest Saffraanbroodjes:
Santa Lucia song:
Luciafeest websites:


Santa Lucia song

Koor:

YouTube.com

Tweestemmig:

YouTube.com