Het Lucia Feest
Een midwinter lichtfeest op 13 December
Het Luciafeest word voornamelijk in Zweden, Noorwegen, Denemarken, Finland en IJsland gevierd.
In Zweden begint met het Luciafeest de kerstperiode.
Lucia is het latijnse woord voor 'Licht'.
Het Luciafeest is een lichtfeest en heeft elementen van het oudere midwinterfeest overgenomen.
De optochten van Lucia en haar gevolg zijn te vergelijken met de midwinter omgangen.
In de loop der eeuwen zijn verschillende gebruiken rond
Holda en Perchta door Lucia overgenomen.
In vroegere tijden kwam de dertiende december overeen met de midwinternacht.
Door kalenderwijzigingen in de loop van de eeuwen
is het moment van de kortste dag op de kalender verschoven, hoewel het feest op 13 December bleef staan.
Volgens traditie was de nacht van 13 December een gevaarlijke nacht vanwege de vele krachten die dan in werking waren.
Zo zouden dieren zelfs kunnen spreken tijdens de Lucia nacht.
Met het Luciafeest zijn alle voorbereidingen voor het Yulefeest
gereed wat gevierd werd met lekker eten en drinken, ook de dieren kregen wat extra's.
Het Luciafeest is van oudsher een familiefeest waarbij
meisjes in lange witte jurken en een krans met
kaarsen op hun hoofd vroeg in de morgen hun ouders
wekken en saffraanbroodjes uitdelen.
Hoewel vernoemd naar een heilige is dit niet echt een religieus feest.
Het is een traditie dat elk dorp jaarlijks een eigen 'Lucia' kiest.
Overal in Zweden zijn dan processies waarbij Santa Lucia vergezeld gaat van Stjarngossar (sterrenjongens) en Tomtar (kabouters),
terwijl het Santa Lucia lied wordt gezongen:
Sankta Lucia (Zweeds)
Natten går tunga fjät
rund gård och stuva.
Kring jord, som sol', förlät
skuggorna ruva.
Då i vårt mörka hus (2x)
stiger me tända ljus,
Sankta Lucia, Sankta Lucia!
|
|
Santa Lucia (Nederlands)
De nacht valt met zware schreden
Rondom de boerderij en schuren.
Rond de door de zon verlaten aarde,
broeden de schaduwen.
Daar in ons donker huis
komt binnen met een brandende kaars
Santa Lucia, Santa Lucia!
|
Natten var stor och stum
Nu hör det svingar,
i alla tysta rum
sus som av vingar.
Se på vår tröskel står (2x)
vitklädd med ljus i hår.
Sankta Lucia, Sankta Lucia!
|
De nacht is groot en stil
Nu hoor je het gedraai,
in alle donkere kamers,
het geruis als van vleugels.
Kijk, op onze drempel staat,
in het wit gekleed, met kaarsen in het haar,
Santa Lucia, Santa Lucia!
|
Mörkret skall flykta snart
ur jordens dalar.
Så hon et underbart
ord till oss talar.
Dagenskall åter ny (2x)
stiga ur rosig sky.
Sankta Lucia, Sankta Lucia!
|
De duisternis zal snel vluchten,
uit de aardse dalen.
Wanneer zij een wonderbaar
woord tegen ons spreekt.
De dag zal opnieuw beginnen
opstijgen uit een rozige lucht.
Santa Lucia, Santa Lucia!
|
In de donkerste dagen van het jaar komt een in wit geklede
Godin met een stralend hoofd (kaarsen)
de duisternis verdrijven zodat de dag opnieuw kan beginnen.
Hier
Santa Lucia (Lucia = licht) of de
Godin Perchta (glanzende, stralende),
met wie
Lucia vereenzelvigd wordt.
De
Godin Perchta word ook in het wit gekleed afgebeeld en beidde zijn verbonden met de donkerste
dag van het jaar (
Zie: Perchta - Wikipedia).
Geschiedenis en legenden
Vroegmiddeleeuwse teksten vertellen dat
Lucia leefde in Syracuse (Sicilië, Italië) ten tijde
dat
keizer Diocletianus regeerde (284-305 na nul).
In Italië en Kroatië wordt de naamdag van
Santa Lucia, in andere vorm dan het Scandinavische
Luciafeest, gevierd.
Legenden uit de vijfde eeuw vertellen dat
Lucia en haar aan dysenterie lijdende moeder Eutychia een nacht biddend doorbrachten bij de tombe van Sint Agatha.
Lucia zag Agatha in een visioen waarin Agatha voorspelde dat
Lucia de glorie van Syracuse zou worden. De moeder van
Lucia was op
dat moment tevens genezen.
De moeder van
Lucia had een heidense echtgenoot voor haar geregeld, doch
Lucia zag Christus als haar bruid en
overtuigde haar moeder om de bruidschat onder de armen te verdelen. Haar toekomste echtgenoot kwam dit ten ore en besloot haar aan te geven als
christen bij de autoriteiten. Deze verzocht
Lucia een offer aan de keizer te brengen, wat ze weigerde.
Daarop werd ze veroordeeld tot tewerkstelling in een bordeel,
maar op wonderbaarlijke wijze bleken de wachters haar niet te kunnen afvoeren, ook nadat men een ossenspan had ingezet. Later probeert men haar
levend de verbranden, maar ook van de brandstapel leek zij geen last te hebben. Daarop werd ze met zwaardsteken om het leven gebracht.
De fatale wond zou zijn toegebracht door met een zwaard door haar hals te steken.
Ze gaf haar verloving dus op voor haar christelijke roeping en werd voor haar geloof terechtgesteld
in 304 tijdens de christenvervolgingen door de heidense keizer Diocletianus.
In de late Middeleeuwen werd ze door haar naam (
Lucia = licht) verbonden met de terugkeer van het licht na het
wintersolstitium.
Een andere legende uit de 14e eeuw verhaalt hoe
Lucia haar ogen verloor.
Eén versie van dit verhaal is dat een heidense minnaar naar haar hand dong.
Hij maakte haar een compliment over haar mooie ogen, waarna ze haar ogen uitstak en hem deze toezond op een schaal,
met de boodschap haar verder met rust te laten. Op wonderbaarlijke wijze bleef ze echter in staat te zien.
In andere versies van de legende worden haar ogen uitgestoken bij haar marteldood.
Beide versies komen in heiligenlevens ouder dan de 14e eeuw niet voor en zijn daarom waarschijnlijk een latere toevoeging.
Santa Luciafeest en het Yulefeest
Oorspronkelijk viel het
Luciafeest gelijk met
Yule en was het een
Yulefeest.
Met de invoering van de Gregoriaanse kalender viel
Yule niet meer op 13 December maar op 21 December.
Het
Yulefeest was gekoppeld aan de kortste dag en werd op 21 December gevierd.
Het
Luciafeest was gekoppeld aan 13 December en bleef op 13 December gevierd worden
(zie ook: Swedish Lucia for Dummies - YouTube).
Op Texel viert men op 12 December de
Oude Sinterklaas.
Dit is eigenlijk het oude
Santa Luciafeest zoals het in Zweden nog
gevierd wordt als lichtfeest. Men wikkelt zich in stro, met veren, schelpen
en heide, een vruchtbaarheidsrite, de nagebootste vegetatiegeest zorgt voor een rijke oogst.
Het
Luciafeest is een lichtfeest en heeft veel elementen van het oudere
midwinterfeest overgenomen.
De optochten van
Lucia en haar gevolg zijn te vergelijken met de midwinter omgangen.
Lucia wordt wel vereenzelvigd met de
Godin Perchta
(
Zie: Volkomen.nl).
Perchta komt van oud-Hoogduits beraht: de glanzende, stralende. Ook
Lucia's naam staat in verband met lux of licht,
ook zij wordt vereerd als patrones van de huiselijke arbeid op de avond voor haar naamdag laten de meisjes het spinnewiel rusten,
deden ze het niet dan zou het vlas de volgende morgen vuil en verward zijn.
Perchta is oorspronkelijk de Godin van de schemerglans,
dat wil zeggen van de morgen- en avondschemering en is daarom van tweeslachtige aard, namelijk zowel Godin van vruchtbaarheid en leven als
duisternis en dood.
Als Godin van de morgenrood of dageraad staat ook de huiselijke arbeid onder hoede van deze
Holda-Perchta
(
Van: Volkomen.nl).
Zowel
Santa Lucia als de
Godin Perchta zijn in het wit gekleed, hebben een naam die naar het licht verwijst en beidde zijn gekoppeld
als de donkerste dag van het jaar (
Zie: Perchta - Wikipedia). Dat maakt het een feest dat zowel door Christenen als door Heidenen gevierd kan worden.
Geraadpleegde bronnen:
Heel veel informatie rond het Luciafeest heb ik gekregen van
Noor Elffers van het
Noorderlicht Centrum in Geldrop.
Een groot deel van haar informatie heb ik later ook op het internet gevonden:
Luciafeest in Nederland:
Luciafeest Saffraanbroodjes:
Santa Lucia song:
Luciafeest websites:
