Yule.Jaarfeest.nu Yule.Jaarfeest.nu

Vadertje Kerst

Santa Claus een vermenging
van Father Christmas en Sinterklaas


De naam Santaclaus komt van Sinterklaas, veel gebruiken rond Sinterklaas zijn door Santa Claus overgenomen. Naast Sinterklaas heeft ook Father Christmas bijgedragen aan de huidige Santa Claus. Hoewel Father Christmas en Santa Claus tegenwoordig geheel gelijkgesteld worden als verschillende namen voor dezelfde persoon, heeft Father Christmas een eigen geschiedenis.
De oudste personificatie van de kerst zien we tussen 1435 en 1477 in Engeland in een lied van Richard Smart. We zien hier nog geen aanduiding als vader of als een oudere figuur, maar wel "Sir Christmas" en "Lord Christmas".
Het is een feest voor volwassenen met lekker eten en drinken.
Pas in de 17de eeuw zien we een vrolijke oude man en wordt hij aangeduid als "Old Christmas" en "Father Christmas" (Bron: Arthuriana.co.uk & Wikipedia).

In "The Examination and Tryal of Old Father Christmas" uit Londen, 1686, wordt hij beschreven als een oudere heer, een zelfvoldane en vrolijke verschijning met perzikken wangen en melkwit haar. Hij wordt geassocieerd met feesten, gastvrijheid en vrij­ge­vig­heid naar de armen. Father Christmas geeft nog geen cadeau's aan kinderen, dat is een element dat Sint Nicolaas introduceert in de laat Victoriaanse periode (1837-1901).

Het ontstaan van Father Christmas

Father Christmas gaat terug tot de veroveringen van de Vikingen van Groot Brittannië in de 8ste - 9de eeuw. Groot-Brittannië was in die tijd grotendeels een Saksisch bolwerk. De Saksen verwelkomde Koning Vorst/Winter of Vadertje Tijd door iemand Hem te laten vertegenwoordigen door het dragen van een mooie hoed of kroon en die uit te nodigen bij het haardvuur. Ze geloofden door de Winter op die manier als een persoon of elementaire Godheid te verwelkomen, Hij dan minder koud, streng en hard zou zijn.
Met de Vikingen kwam Odin mee: de Vader van de Goden.
Odin heeft vele namen (zie Wikipedia) waaronder de naam Jólfaor (= Yulevader) en Jólnir (Yule figuur). In December stond Odin bekend als Jólfaor (= Yulevader) en zijn maand was bekend als Jultid. Zo kwamen we dus aan de benaming Yuletide.
De Vikingen geloofden dat Odin in December op zijn achtbenige paard Sleipnir naar de Aarde zou komen. Hij was vermomd in een lange blauwe mantel, droeg een tas brood en een staf, vaak vergezeld van een raaf of kraai. Hij zou zich op de achtergrond mengen onder de mensen rond hun vuur en luisteren of ze tevreden waren of niet.
Zo nu en dan zou Hij een geschenk van brood achterlaten bij een arme hoeve.

Later introduceerden de Noormannen Sint Nicolaas. Deze traditie vermengde zich met de Goden van de Saksen en Vikingen. Hieruit ontstond in de middeleeuwen een soort van sociaal werker. Een parochie huurde dan een geestelijke of een acteur in van een andere parochie, die dan in vermomming de mensen thuis bezocht om te kijken hoe het daar ging. Wellicht dat iemands kinderen ziekelijk waren omdat ze geen eten hadden of redde een weduwe het niet nadat haar man was overleden. Hij zou dat doorgeven aan de priester die de situatie dan in de gaten zou houden.
Victoriaanse illustratoren beelde hem wel af als een heidens figuur met klimop en hulst rond zijn hoofd, of, onder invloed van het Christendom als een strenge heilige die kinderen beloonde en strafte. (Bron: Christmasarchives.com)

Father Christmas in de Victoriaanse tijd   (1837-1901)

Hoewel de Puriteinen van de figuur van Father Christmas probeerden af te komen, slaagde ze daar niet in. In de 19e eeuw profiteerde de Kerstman van de Victoriaanse revival van het Kerstfeest en is hij bijvoorbeeld te vinden in Dickens "Christmas Carol".   John Leech illustreerde Dickens Christmas Carol een beelde de Geest van het huidige Kerstfeest af als een moderne kerstman, doch niet in rood en wit maar in groen met witte kleding (Afbeelding rechts).
Father Christmas dateert in Engeland van de 16e eeuw waar hij werd afgebeeld als een grote man in het groene kleding met bont. Tegen het einde van 1870 kreeg Father Christmas er een nieuwe rol bij: hij begon cadeau's aan kinderen te geven zoals de Amerikaanse Kerstman of de Europese Sinterklaas, of beide.
Het kostuum van Father Christmas werd langzaamaan gestandaardiseerd: overwegend rood. Hoewel op Victoriaanse kerstkaarten je hem soms ook in het blauw, groen of bruin ziet. Hij droeg vaak hulst, doch de hulstkroon werd zeldzamer.
(Bron: Arthuriana.co.uk & Wikipedia)


De Kerstman in de Verenigde Staten

Vroeg Puriteinse immigranten moesten niets hebben van Father Christmas. Latere Nederlandse immigranten brachten echter hun tradities rond Sint Nicolaas mee. In 1822 schreef Clement Clark Moore een gedicht: "The Visit of Saint Nicholas", tegenwoordig bekend als "The Night Before Christmas" (zie: Wikipedia).
Moore beschrijft hem echter niet als een bisschop zoals in Nederland maar als een in bont geklede man die een in een slee met rendieren rijdt.
Thomas Nast illustreerde Moore's gedicht rond 1860 en kleedde hem in een jas met riem en bontkap. Hij gebruikte tevens de meer informele naam "Santa Claus" (van Sinterklaas) in plaats van het formelere "Sint Nicholas". Moore heeft Santa Claus niet gecreëerd maar gebruikte populaire beschrijvingen. Daarbij gebruikte hij de rituele kleuren die hij waarschijnlijk van de Nederlanders kende, waar Sinterklaas door de schoorsteen komt en het wit en zwart in zijn kleurstelling vandaan komt: "Zijn kleren werden bezoedeld met as en roet." Roet is een symbolische zwarte stof, met het rood van het vuur en het wit van de as. De rest van de 19e eeuw werd de Kerstman vaak afgebeeld in een rode jas met een blauwe pofbroek (zoals dat hoort bij een Nederlander). In de twintigste eeuw was dat een geheel rode outfit met witten biezen, populair geworden vanwege een Coca Cola reclame campagne in 1931. De Zweedse kunstenaar Haddon Sundblom gaf hem in deze Coca Cola reclame ook een muts met kwast zoals je dat bij Zweedse kabouters en elfen zag. De Scandinavische invloed verklaart ook dat de Kerstman geassisteerd word door elfen en dat hij op de Noordpool woont.    (Bron: Arthuriana.co.uk)


De moderne Father Christmas

Father Christmas verschijnt vaak als een grote man van zo'n 70 jaar oud met een witte baard. Hij is in een rode jas gekleed met een witte bontrand en een zwarte riem, bijpassende muts en donkere laarsen. Je leest vaak dat het rode pak pas verscheen na de reclame campagne van Coca Cola in de jaren 1930, doch het rode pak was al lang daarvoor bekend, o.a. bij de Americaanse illustrator Thomas Nast (zie Wikipedia).
Father Christmas komt door de schoorsteen en legt cadeau's onder de kerstboom of in kinderkamers in hun kousen. Sommige families zetten een glas sherry of glühwein, biscuitjes of chocolade en een wortel voor zijn rendieren bij de kousen als een cadeautje voor hem. In moderne huizen zonder schoorstenen komt Father Christmas binnen met een magische sleutel die alle deuren kan openmaken.
In sommige huishoudens schrijven kinderen wenslijstjes die door de schoorsteen of per post naar Father Christmas gestuurd worden.
Father Christmas leeft zoals gezegd op de Noordpool.   (Bron: Wikipedia)
De moderne Engelse Father Christmas heeft zich vermengd met de Amerikaanse Santa Claus en de Europese Sint Nicolaas.
Zowel Santa Claus als Father Christmas hebben in hun geschiedenis allerlei Scandinavische tradities opgenomen.

Martin Roek

Geraadpleegde bronnen:

Websites:



Father Christmas
op ´n Yule-bok





Santa Claus
Thomas Nast



Thomas Nast
Santa 1892