Overeenkomsten met het Yulefeest
Yule (Kerst) is de periode dat de Wilde Jacht plaatsvindt.
Wodan of Odin rijdt dan door de lucht op Zijn achtbenig paard Sleipnir
gevolgd door een leger van de Andere Wereld, vergezeld door jachthonden en andere jachtdieren.
Ze joegen op de wolf Fenrir die de zon wou opslokken waardoor het donker zou blijven.
Het verhaal van Sinterklaas die op zijn paard over de daken rijdt en de Kerstman die met zijn slee getrokken
door acht rendieren door de lucht gaat zijn hierop gebaseerd.
Ze bezorgen cadeau's / offers in de schoorsteen,
wat in de wintertijd dus in het vuur terecht zou komen, zoals men vroeger offers in het vuur offerde.
Bron: Wikipedia - Wilde Jacht
In latere tijden zijn Christelijke figuren de rol van de Wodan of Odin gaan overnemen en zien we dus
een Christelijk figuur die met een leger van helpers op zijn paard over de daken door de lucht raast.
Van Odin die op zijn paard door de lucht raast met een leger van de Andere Wereld naar Sinterklaas op zijn paard over de daken
met leger van helpers, of naar de Kerstman die door de lucht vliegt in zijn slee getrokken door rendieren
met zijn helpers van elfen van de Andere Wereld.
Beidde vertonen veel overeenkomsten met de Wilde Jacht
van Wodan of Odin met hun leger.
Andere overeenkomsten zijn dat Wodan/Odin alles weet door zijn raven Huginn en Muninn, de Sint weet alles
door zijn hulpen en het boek van Sinterklaas. Er werden offers gebracht aan Wodan/Odin en zijn paard in de
vorm van broden, hooi, zaden en wortels, de Sint krijgt een wortel voor zijn paard.
Wodan/Odin rijd op een achtbenig paard, Santa heeft een slee getrokken door acht rendieren.
Wodan/Odin had een wonderlans "Gugnir",
de Sint een staf.
Sinterklaas en Santa Claus
Met de emigratie naar en kolonisatie van Amerika door Europeanen namen ze hun feesten mee. Sinterklaas werd zo Santaclaus.
Zo brachten ook Nederlandse immigranten hun tradities rond Sint Nicolaas mee.
In 1822 schreef Clement Clark Moore een gedicht: "The Visit of Saint Nicholas", tegenwoordig bekend
als "The Night Before Christmas"
(zie: Wikipedia).
Moore beschrijft hem echter niet als een bisschop zoals in Nederland maar als een in bont geklede man die een in een slee met rendieren rijdt.
Thomas Nast illustreerde Moore's gedicht rond 1860 en kleedde
hem in een jas met riem en bontkap. Hij gebruikte tevens de meer informele naam
"Santa Claus" (van Sinterklaas) in plaats van het formelere "Sint Nicholas".
Moore heeft Santa Claus niet gecreëerd maar gebruikte populaire beschrijvingen.
Daarbij gebruikte hij de rituele kleuren die hij waarschijnlijk van de Nederlanders kende, waar Sinterklaas
door de schoorsteen komt en het wit en zwart in zijn kleurstelling vandaan komt: "Zijn kleren werden bezoedeld met as en roet."
Roet is een symbolische zwarte stof, met het rood van het vuur en het wit van de as.
De rest van de 19e eeuw werd de Kerstman vaak afgebeeld in een rode jas met een blauwe pofbroek (zoals dat hoort bij een Nederlander).
In de twintigste eeuw was dat een geheel rode outfit met witten biezen, populair geworden vanwege een Coca Cola reclame campagne in 1931.
De Zweedse kunstenaar Haddon Sundblom gaf hem in deze Coca Cola reclame
ook een muts met kwast zoals je dat bij Zweedse kabouters en elfen zag.
De Scandinavische invloed verklaart ook dat de Kerstman geassisteerd word door elfen en dat hij op de Noordpool woont.
(Bron: Arthuriana.co.uk)
Santa Claus lijkt en mengeling te zijn van Sinterklaas, Vader Kerst
en de Scandinavische Joulupukki.
(Zie ook: Arturiana.co.uk)
In Finland heb je de Joulupukki (kerstbok) of Juletomte (Zweeds, kerstkabouter).
Vandaag de dag lijkt de Joulupukki erg op de Amerikaanse versie van de Kerstman.
Hij draagt meestal warme rode kleren, gebruikt een wandelstok en verplaatst zich in een slee die door rendieren wordt getrokken.
Ook de Russische Grootvadertje Vorst is een mengeling van
Sint Nicolaas en oude Heidense natuurgeesten en Goden uit Rusland.
Sinterklaas en Santaclaus zijn dus eigenlijk dezelfde figuur, geïnspireerd op Wodan.
We zien overal veel locale verschillen.
Bronnen: Kennislink.nl
en Wikipedia:
Grootvadertje Vorst,
Juletomte,
Joulupukki,
Kerstman,
Vader Kerst.
Geboorte en sterven van Sint Nicolaas
Historici schrijven dat Sint Nicolaas waarschijnlijk geboren is omstreeks 280 na nul te Patara
in Lycië en overleden op 6 december in 342 of 352.
Hij was in de 4e eeuw bisschop te Myra, de toenmalige hoofdplaats
van Lycië in Klein-Azië, een gebied langs de zuidkust van Turkije
en toenmalige Romeinse provincie van het Romeinse Rijk. Daar is hij ook gestorven en begraven.
In de zesde eeuw werd hij vereerd als een heilige in het Byzantijnse rijk en vanaf de
tiende eeuw ook in het westen. Nadat zijn stoffelijke resten in de elfde eeuw waren overgebracht naar
Italië verbreidde zijn verering zich over heel West Europa.
(Zie: Blom Blz.13 e.v.,
Ghesquiere Blz. 17 e.v.)
Uit die tijd kennen we vele wonderverhalen, zoals kleine kinderen die door een herbergier waren geslacht en
door de Sint weer tot leven werden gewekt, hij zou drie meisjes gered hebben van de prostitutie door driemaal heimelijk
een zak goud door het raam naar binnen te gooien (als bruidsschat, zodat ze konden trouwen)
(Blom blz.250).
Sint Nicolaas in de Middeleeuwen
Het Sint Nicolaas feest werd in de middeleeuwen op Noord Franse kloosterscholen gevierd. In de dertiende eeuw
'verscheen' hij op scholen en gaf geschenken aan ijverige leerlingen en vermaande luie leerlingen.
In de late middeleeuwen zou de Sint in Dordrecht (bron uit de 14de eeuw) en in Utrecht (bron uit de 15de eeuw)
kinderen, koorknapen en armen getrakteerd hebben. In andere bronnen word een viering op straat, buiten de kerk
en het klooster, beschreven. Er werden kermissen en markten gehouden, de schoen werd gezet en een geheimzinnige
hand kon suikergoed in huislijke kring strooien.
Bronnen: Knaw.nl en
Kennislink.nl
Facebook Hoax
Op facebook kwam ik het verhaal tegen dat de Sint
uit Turkije naar Spanje gevlucht zou zijn en zwarte kindslaven vrijgekocht zou hebben van slavenschepen en als
betaalde kracht in dienst had genomen.
De eerste slavenschepen dateren uit 800 na nul door Arabieren, de eerste Europese slavenschepen dateren uit de 16de eeuw
(Bron: VOCsite.nl).
Vanaf 800 na nul zou de Sint in Myra zwarte kindslaven vrijgekocht kunnen hebben van slavenschepen.
Dat de Sint ooit naar Spanje gevlucht zou zijn vanuit Myra (in het huidige Turkije) is historisch nergens terug te vinden.
Het verhaal past wel heel goed in de wonderverhalen na de dood van
de Sint en is wat je noemt een modern wonderverhaal rond de Sint uit deze tijd.
Grappig is wel dat een aantal mensen op facebook
echt geloven dat de Sint op latere leeftijd (hij zou dan ruim 400 jaar oud zijn geweest) in de 9de eeuw kindslaven vrijgekocht heeft van een slavenschip.
Ik heb zelfs op facebook gelezen dat iemand beweerde dat de Sint in de
17de eeuw nog zwarte kindslaven van slavenschepen vrijgekocht zou hebben!!
Historici schrijven dat Sint Nicolaas waarschijnlijk geboren is omstreeks 280 na nul te Patara
in Lycië en overleden op 6 december in 342 of 352.
Hij was in de 4e eeuw bisschop te Myra.
Daar is hij ook gestorven, er is geen enkele bron die vermeld dat hij tijdens zijn
leven ooit naar Spanje is geweest en er is geen enkele bron die iets vermeld over slaven vrijkopen, zo niet en ook niet van slavenschepen.
De eerste slavenschepen dateren van zo'n vier eeuwen na zijn dood.
(Zie: Blom Blz.13 e.v.,
Ghesquiere Blz. 17 e.v.)
Sint Nicolaas na de 17de eeuw
In de periode 1750 - 1850 na nul kreeg het opvoeden de overhand in het Sinterklaas feest, kinderen moesten gestimuleerd
worden tot hard en ijverig werken.
In de eerste deccenia van de twintigste eeuw bestonden er nog grote verschillen in de viering van het Sinterklaas feest.
Pakjes avonden werden bijna alleen in de stad gevierd en nauwelijks op het platte land. Op het platte land trokken
lawaai makende jongelui verkleed langs de huizen met onherkenbaar zwart gemaakte gezichten en vroegen om geld en snoep,
maakte kleine kinderen bang en strooiden met pepernoten.
In Nederland was rond die tijd Pieter naast Nicodemus, Assiepan, Hans Moef, Jan de Knecht
en Sjaak Sjoer verbonden aan het Sinterklaasfeest.
In de loop van de twintigste eeuw begonnen ook volwassen het feest mee te vieren met surprises en gedichten.
Kranten besteden er steeds meer aandacht aan en vanaf de jaren zestig ook de televisie, waardoor het feest steeds
meer een nationale traditie werd.
Bronnen: Knaw.nl en
Kennislink.nl
Rond de zestiger jaren had je ook al protesten tegen het uiterlijk van de zwarte Piet.
Bronnen: dbnl.org,
AndereTijden.nl
en G.Wekker Blz.202-233
De kritiek op de figuur van Zwarte Piet is echter ouder en zien we al in 1927 en de dertiger jaren
(Zie Historiek.net).
Sint Nicolaas en zijn helpers
De naam Pieter-mê-knech komen we in Nederland voor het eerst rond 1850 tegen,
naast Nicodemus, Assiepan, Hans Moef, Jan de Knecht,
Sjaak Sjoer en andere
namen. Met een intocht van Sinterklaas in Amsterdam in 1935 zien we voornamelijk blanke helpers van de Sint
(zie: YouTube). In die tijden zag je
traditioneel maar één zwarte helper tussen de helpers van de Sint.
Na de bevrijding van Nederland in 1945 hielpen de Canadezen met het organiseren van het Sinterklaas feest en dachten waarschijnlijk dat als
één Zwarte Piet leuk is, meerdere nog leuker zijn. Sindsdien hebben we deze Canadese verandering van de traditie overgenomen.
Rond 1950 is er in onze regio naast Sinterklaas voornamelijk nog sprake van een zwarte Piet.
Bronnen: Knaw.nl en Kennislink.nl
|
Mannen, wat hadden wij op Sinterklaas-avond een pret! het was een klucht, om te zien, hoe bang mijne jongens waren, ha! ik moet er nog om lagchen,
als ik er om denk; mijn wijf zelve, schoon zij van de vonk wist, zou wel in een hoek gekropen hebben, zoo had ik mij toegetakeld, met lappen en vodden
van allerhande kleuren, mijn bakhuis (bakkes, gezicht dus, red.) had ik zwart gemaakt, en ik rammelde zoo verschrikkelijk
met de ketting, dat het huis er van daverde; met een holle stem vraagde ik, of er ook stoute jongens waren? dat ik Sinter Klaas
was, die nu reed, om naar jongens te zoeken, die niet wilden leeren, maar die, voor zoete kinderen, appelen, noten, kastanjes, en Sinterklaasgoed had.
De kinderen kroopen in een hoek, ... |
Jan Schenkman (1806-1863) was lid van de Maatschappij van het Algemeen Nut en waarschijnlijk een tegenstander van de slavernij.
In het boekje van Jan Schenkman uit 1850 (foto´s rechts) zien we de Sint vergezeld van een toen nog naamloze zwarte hulp.
In de eerste uitgaven van dit boekje is de zwarte gezel van Sint Nicolaas gekleed in een matrozen pak en rijd hij gelijkwaardig aan de Sint een paard.
De Sint heeft dan nog zowel de rol als beloner als die van bestraffer.
